بی اختیاری ادرار، به معنای نشت تصادفی ادرار میباشد. با اینکه این اتفاق میتواند برای همه افراد رخ دهد، اما در افراد مسن به ویژه زنان، شایع تر است و در اغلب موارد نیز میتواند درمان یا کنترل شود. در مورد کارهایی که میتوان برای بهبود این وضعیت انجام داد، با دکتر محمد جباری متخصص ارولوژی از طریق مشاوره سایت ایشان، صحبت کنید.
چه اتفاقی در بدن، باعث ایجاد مشکل در کنترل مثانه میشود؟ بدن، ادرار را در مثانه ذخیره مینماید.
حین دفع ادرار، ماهیچههای مثانه سفت میشوند تا ادرار را وارد لوله ای به نام مجرای ادرار کنند؛ همچنین، ماهیچههای اطراف مجرای ادراری شل میشوند تا ادرار از بدن خارج گردد. هنگامیکه ماهیچههای داخل و اطراف مثانه، آن طور که باید عمل نکنند، ادرار از مثانه نشت میکند. بی اختیاری ادرار، معمولاً به خاطر شل شدن بدون هشدار این ماهیچهها رخ میدهد.
علل بی اختیاری ادرار
بی اختیاری ادرار، میتواند دلایل زیادی مانند عفونتهای دستگاه ادراری، عفونت یا سوزش واژن و یبوست داشته باشد. مصرف برخی داروها، میتواند سبب بروز مشکلات موقت در کنترل مثانه گردد. بی اختیاری ادرار طولانی مدت، ممکن است به دلایل زیر بروز یابد:
• ضعف عضلات مثانه
• بیش فعالی عضلات مثانه
• ضعف عضلات کف لگن
• آسیب به اعصابی که از مثانه، در برابر بیماریهایی مانند مولتیپل اسکلروزیس، دیابت یا بیماری پارکینسون محافظت میکنند
• انسداد به دلیل بزرگ شدن پروستات در مردان
• بیماریهایی مانند آرتریت، که دسترسی به موقع به سرویس بهداشتی را دشوار مینمایند.
• افتادگی اندامهای لگنی، به معنای جا به جایی اندامهای لگنی (مانند مثانه، راست روده یا رحم)، از محل طبیعی خود، به سمت واژن میباشد. هنگامیکه اندامهای لگنی در جایگاه طبیعی خود قرار ندارند، مثانه و مجرای ادراری قادر به انجام فعالیت عادی خود نخواهند بود، و این امر میتواند منجر به نشت ادرار گردد.
بی اختیاری ادرار در مردان، به غده پروستات مرتبط است. بی اختیاری ادرار ممکن است به دلایل زیر در مردان ایجاد شود:
• پروستاتیت – التهاب دردناک غده پروستات
• آسیب یا جراحت وارده به اعصاب یا عضلات، در اثر جراحی
• بزرگ شدن غده پروستات، که میتواند منجر به هیپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) گردد، وضعیتی که در آن، پروستات با افزایش سن مردان رشد میکند.
تشخیص بی اختیاری ادرار
اولین قدم در درمان بی اختیاری ادرار، مراجعه به پزشک است. پزشک، معاینات فیزیکی انجام داده و سوابق پزشکی، علائم و داروهای مصرفی فرد را بررسی مینماید؛ زیرا میخواهد بداند که آیا اخیراً بیمار بوده یا تحت عمل جراحی قرار گرفته است یا خیر. به علاوه، پزشک ممکن است تعدادی آزمایش برای بیمار انجام دهد، مانند:
• آزمایشات ادرار و خون
• آزمایشاتی که میزان تخلیه مثانه را اندازه گیری میکنند
علاوه بر این، امکان دارد که پزشک از فرد بخواهد وقایع مرتبط با ادرار کردن و نشت ادرار خود را به صورت روزانه ثبت نماید؛ همچنین ممکن است فرد را به اورولوژیست، پزشک متخصص مشکلات دستگاه ادراری، ارجاع دهد.
انواع بی اختیاری ادرار
بی اختیاری ادرار انواع مختلفی دارد:
1- بی اختیاری ادرار ناشی از استرس، زمانی رخ میدهد که ادرار، با وارد شدن فشار بر مثانه، به عنوان مثال هنگام ورزش، سرفه، عطسه، خندیدن یا بلند کردن اجسام سنگین، نشت کند. این مورد، رایج ترین مشکل کنترل مثانه در زنان جوان و میانسال است؛ همچنین این مشکل میتواند در حوالی یائسگی شروع شود.
2- بی اختیاری ادرار فوری، زمانی اتفاق میافتد که فرد، نیاز ناگهانی به ادرار کردن داشته باشد و نمیتواند ادرار خود را آنقدر نگه دارد تا به توالت برسد. این امر ممکن است برای افراد مبتلا به دیابت، بیماری آلزایمر، بیماری پارکینسون، مولتیپل اسکلروزیس یا سکته مغزی مشکل ساز شود.
3- بی اختیاری ادرار سرریز شده، زمانی اتفاق میافتد که مقدار کمیادرار، از مثانه ای که همیشه پر است، نشت کند. مشکل تخلیه مثانه در مردان، با بزرگ شدن پروستات و انسداد مجرای ادراری بروز مییابد. دیابت و ضایعات نخاعی نیز میتوانند باعث بروز این نوع از بی اختیاری شوند.
4- بی اختیاری عملکردی ادرار، در بسیاری از افراد مسن، که کنترل مناسبی بر مثانه دارند، رخ میدهد. این افراد، فقط به دلیل ابتلا به آرتروز یا اختلالات دیگر، که حرکت سریع را برای فرد دشوار میکند، در رفتن به توالت مشکل دارند.
درمان بی اختیاری ادرار
امروزه، درمانهای زیادی برای بی اختیاری ادرار وجود دارد. انتخاب راه درمان، بستگی به نوع مشکل کنترل مثانه، میزان جدی بودن آن و نوع زندگی فرد دارد. به عنوان یک قاعده کلی، بهتر است ابتدا ساده ترین و ایمن ترین درمانها را امتحان کرد.
آموزش کنترل مثانه، میتواند برای فرد کمک کننده باشد. ممکن است پزشک موارد زیر را به فرد پیشنهاد کند:
• بسیاری از من میپرسند قرص تولترودین برای چیست؟ قرص تولترودین، برای درمان فعالیت بیش از حد مثانه تجویز میشود. این دارو که در گروه داروهایی ضد اسپاسم است، با شل کردن عضلات مثانه، توانایی شما در کنترل ادرار را بهبود بخشیده، و با کاهش نشت ادرار، به احساس نیاز فوری به ادرار و رفتن پیاپی به دستشویی کمک میکند.
• تمرینات عضلات لگن (تمرینات کگل)، برای تقویت عضلات متوقف کننده ادرار مناسب اند. تقویت این ماهیچهها، میتواند در نگهداری ادرار در مثانه، به فرد کمک نماید.
• بیوفیدبک، از برخی حسگرها برای بررسی سیگنالهای بدن استفاده میکند. این امر ممکن است به شما در کنترل مجدد ماهیچههای مثانه و پیشابراه، کمک کند. همچنین این روش، هنگام یادگیری تمرینات عضلات لگن، میتواند مفید باشد.
• تخلیه به موقع مثانه، میتواند به کنترل ادرار کمک نماید. در تخلیه زمان بندی شده، فرد بر اساس یک برنامه مشخص، به عنوان مثال هر یک ساعت، ادرار میکند و میتواند به آرامی، مدت زمان بین دفعات رفتن به توالت را افزایش دهد. ترکیب سه روش تخلیه زمان بندی شده مثانه، تمرینات بیوفیدبک و عضلات لگن، میتواند کنترل بی اختیاری ادرار ناشی از فشار و سرریز را آسان تر نماید.
• تغییر در شیوه زندگی نیز میتواند به کنترل بی اختیاری ادرار کمک کند. کاهش وزن، ترک سیگار، عدم مصرف الکل، کاهش مصرف کافئین (موجود در قهوه، چای و بسیاری از نوشابهها)، پیشگیری از یبوست و اجتناب از بلند کردن اجسام سنگین، ممکن است به کنترل بی اختیاری ادرار کمک نماید. انتخاب آب به جای سایر نوشیدنیها و محدود کردن مصرف نوشیدنی قبل از خواب نیز میتواند مفید باشد.