احتمالا همه شما بارها به دلایل متعددی آزمایش خون داده‌اید اما ممکن است تنها با یک روش از نمونه گیری آزمایشگاه آشنا باشید. جالب است بدانید آزمایش خون به روش‌های مختلفی انجام شده و تنها یک روش ثابت ندارد. روش نمونه‌گیری خون با توجه به فاکتورهای متعددی مشخص می‌شود و کارشناسان آزمایشگاه به‌خوبی می‌دانند که برای هر آزمایش چه نوع نمونه‌ای لازم است. اهمیت این مسئله در دقت نمونه‌گیری و نتیجه نهایی آزمایش مشخص می‌شود. به‌عبارتی هر گونه بی‌دقتی در نمونه‌گیری، نتیجه نهایی را با خطا همراه ساخته و ممکن است پزشک نیز به‌دنبال تشخیص اشتباه، درمان اشتباهی را ارائه دهد. به این ترتیب اهمیت نمونه گیری به روش صحیح مشخص می‌شود. گذشته از این که نمونه گیری آزمایشگاه دقت بسیار بالایی می‌طلبد، به رعایت اصول بهداشتی نیز نیازمند است. در ادامه روش‌های خونگیری در آزمایشگاه را معرفی می‌کنیم.
انواع روش‌های نمونه گیری آزمایشگاه
خونگیری وریدی:
بیشتر آزمایش‌های روتین و معمول که در بیمارستان‌ها و آزمایشگاه‌ها توسط پرستار و کارشناس نمونه‌گیری انجام می‌شود، از نوع وریدی است. به این‌صورت که مسئول خونگیری با لمس حالت ارتجاعی رگ وریدی در چین داخلی آرنج، آن را با استفاده از نیدل سوراخ کرده و با ونوجکت یا لوله خلاء و یا به وسیله سرنگ، نمونه گیری را انجام می‌دهد. آن دسته از افرادی که رگ‌های برجسته‌ای دارند و یا مشکل افت فشار در آن‌ها وجود ندارد، می‌توانند به‌راحتی از این طریق نمونه گیری را انجام دهند.
خونگیری وریدی با سرنگ:
آن دسته از افرادی که پتاسیم خون کم یا افت فشار دارند، معمولا لمس حالت ارتجاعی رگ آن‌ها به سختی انجام می‌شود. ازاین‌رو پرستار یا کارشناس نمونه گیری آزمایشگاه ابتدا گارو یا تورنیکه را به بازوی بیمار می‌بندد، تا خون از شریان‌ها وارد ورید شده و در آن حبس گردد. به این ترتیب افزایش فشار در ورید، آن را برجسته کرده و به‌راحتی نمونه گیری انجام می‌شود. هرچند در آزمایشگاه‌ها خونگیری بیشتر با لوله خلاء انجام می‌شود اما خونگیری با سرنگ مرسوم‌‌تر است.
خونگیری وریدی با لوله خلاء:
این نوع نمونه‌گیری آزمایشگاه که ممکن است آن را تجربه کرده باشید کاملا شبیه به خونگیری با سرنگ است. تنها تفاوت آن استفاده از نیدل برای خونگیری است. به این‌صورت که نیدل به لوله خلاء وصل شده و تا زمان مکش خون به آن متصل می‌ماند. مهم‌ترین مزیت استفاده ازاین‌روش این است که خونگیری به اندازه انجام می‌شود. در نتیجه خون اضافی از بیمار هدر نمی‌رود. علاوه بر آن هر چه زمان خونگیری کمتر شود بیمار درد کمتری احساس می‌کند.
خونگیری شریانی:
خونگیری شریانی از خونگیری وریدی بسیار سخت‌‌تر است و تنها در صورتی انجام می‌شود که کارشناس نمونه گیری آزمایشگاه اطلاعات دقیقی از آناتومی‌رگ بیمار در اختیار دا‌شته‌باشد. سختی این روش از آن جهت است که رگ‌های شریانی عمق بیشتری داشته و توسط بافت‌های بدن احاطه شده‌اند. این نوع نمونه‌گیری به دلیل حساسیت و درجه سختی توسط پزشک انجام می‌شود. از این نمونه گیری معمولا برای آزمایش ای بی‌جی استفاده می‌شود. از آنجا که خون شریانی با فشار وارد ستون نمی‌شود، نمونه گیری با استفاده از ساکشن انجام می‌شود.
خون گیری مویرگی:
این نوع نمونه‌گیری برای آن دسته از افرادی که رگ آن‌ها به سختی پیدا می‌شود و در واقع رگ مشخصی ندارند، انجام می‌شود. خون گیری مویرگی در قسمت نوک انگشتان دست یا روی پا انجام می‌شود. خونگیری از پاشنه نوزادان یا نوک انگشت بیماران دیابتی از این نوع است. این نمونه گیری نیز سختی بسیاری دارد؛ چون نیدل به‌صورت سطحی وارد پوست می‌شود. از طرفی چون مویرگ‌های سطح پوست نازک هستند، احتمال پارگی آن‌ها وجود دارد. در این نمونه‌گیری آزمایشگاه چند قطره خون نیز برای انجام آزمایش کفایت می‌کند.
نکات مهم هنگام خونگیری
نکات مهم هنگام خونگیری- فردی که برای نمونه گیری به آزمایشگاه مراجعه می‌کند باید چند دقیقه‌ای نشسته و استراحت کند، تا بدن او به حالت نرمال رسیده و استرس از او دور شود. به این ترتیب رگ بهتر مشخص شده و جواب آزمایش نیز خطا نخواهد داشت.
- اگر مراجعه‌‌‌کننده بیماری یا مشکل خاصی دارد، باید به اپراتور آزمایشگاه اطلاع دهد.
- کاربران باید در آزمایش‌هایی که به‌صورت ناشتا هستند، در ساعت مقرر به آزمایشگاه مراجعه‌‌‌کنند.
- مراجعه‌‌‌کنندگان باید از پوشیدن لباس‌هایی که آستین آن‌ها به سختی بالا می‌رود، خودداری‌‌‌کنند. در این‌صورت نه تنها زمان مسئول خونگیری گرفته می‌شود، بلکه بیمار نیز به دلیل فشار بیش از حد آستین بالازده درد بیشتری را احساس می‌کند.
- اگر مراجعه‌‌‌کنندگان از داروهای ضد انعقاد خون مانند آسپرین یا وارفارین استفاده می‌کنند، باید به اپراتور اطلاع دهند؛ این نکته در کنترل خونریزی بعد از نمونه گیری آزمایشگاه اهمیت بسیاری دارد. چند نکته دیگر نیز وجود دارد که مسئول نمونه گیری حین انجام خون گیری به مراجعه‌‌‌کننده یادآوری می‌کند. درصورتی‌که مراجعه‌‌‌کننده با کارشناس آزمایشگاه همکاری کند، هیچ درد و ناراحتی احساس نخواهد کرد. خونگیری نیز با دقت بالا انجام می‌شود.
نکته: حتما برایتان پیش‌آمد‌ه‌است که پس از آزمایش محل نمونه‌گیری کبود شود. این کبودی که در اصطلاح پزشکی به آن هماتوم می‌گویند، به دلایل متعددی ایجاد می‌شود. به‌عنوان مثال آن دسته از افرادی که رگ مشخصی ندارند، ممکن است زمان خونگیری در آن‌ها طولانی‌‌تر شده و محل نیدل کبود شود. همچنین ممکن است رگ پاره شده و خون وارد بافت زیرین شود. برای جلوگیری از هماتوم بعد از نمونه گیری آزمایشگاه باید لباسی با آستین گشاد بپوشید تا فشار حین خونگیری برطرف شود، علاوه بر آن باید استرس خود را کنترل کرده و پس از اتمام خونگیری پنبه را روی ناحیه مربوطه فشار دهید تا رگ بسته شده و خونریزی متوقف شود. اگر احساس کردید محل نمونه گیری در حال کبود‌‌شدن است، از کمپرس آب سرد استفاده کنید. هر چند کبود‌‌شدن ناحیه خونگیری نیز مشکل خاصی برایتان ایجاد نمی‌کند و تنها از آن جهت اهمیت دارد که خود احساس ناراحتی نکنید.
سعی کنید برای نمونه گیری به آزمایشگاهی مراجعه کنید که تکنسین متخصص آن با صبر و حوصله کار شما را انجام دهند. در این‌صورت نمونه گیری آزمایشگاه نیز به اندازه انجام شده و نیازی به آزمایش مجدد نیست. از طرفی همواره ترس خونگیری نخواهید داشت. شاید خونگیری برای شما عادی باشد اما برخی از افراد به‌شدت از این کار وحشت دارند. تنها یک مسئول نمونه‌گیری کاربلد و باتجربه می‌تواند ترس و استرس این افراد را کنترل کند.